Gervigreind við Háskóla Íslands

Spunagreind er tegund gervigreindar sem er hönnuð til að búa til nýtt efni—texta, myndir, hljóð og fleira. Nafnið kemur af enska orðinu generative, sem vísar til þess að tæknin semji, myndi eða framleiði eitthvað nýtt. Hún vinnur með gríðarlegt magn gagna og lærir að greina mynstur til að geta skapað út frá þeim.​

Þessi tækni er tiltölulega ný en hefur þróast hratt. Verkfæri sem byggja á spunagreind eru nú aðgengileg almenningi og verða fleiri og fjölbreyttari með hverjum degi. Flestir þekkja ChatGPT, en einnig má nefna myndasmiðina eins og Midjourney, tónlistartól eins og Suno, og margs konar forrit sem aðstoða við forritun, skjalavinnslu og tungumálanám.​

Eitt slíkt tól er Microsoft Copilot, sem er aðgengilegt öllum innan Háskóla Íslands Háskóla Íslands í gegnum Microsoft 365/Office 365. Allir starfsmenn og nemendur Háskóla Íslands geta notað Copilot til aðstoðar við verkefni eins og textagerð, gagnagreiningu og gerð kynninga. Tólið getur aukið afköst og gert vinnuna markvissari og dýpri.

Spunagreindartól er hægt að nota á margvíslegan hátt. Þau geta hjálpað notanandum að:​

• semja texta eða útdrætti​
• þróa hugmyndir eða skipuleggja verkefni​
• búa til myndrænt efni fyrir kennslu eða kynningar​
• þýða, túlka eða einfalda flókið efni​
• prófa kóða eða skrifa forrit​

Þessi möguleiki til sköpunar og aðstoðar getur verið öflugur—sérstaklega í námi og kennslu—en hann krefst líka gagnrýninnar hugsunar. Mikilvægt er að skilja hvernig tólin virka, hvað þau geta—og hvað þau geta ekki. Því betur sem við þekkjum möguleika spunagreindar, því betur getum við nýtt hana á ábyrgan og skapandi hátt.​

 

 

​Þó að spunagreind geti virst gáfuð eða jafnvel „mannleg“, er mikilvægt að muna að hún hugsar ekki í neinum raunverulegum skilningi. Tæki eins og ChatGPT vinna með stór líkön sem spá fyrir um hvað kemur næst í texta – byggt á gríðarlegu magni gagna. Þau vita ekki hvað þau eru að segja og skilja ekki efnið á sama hátt og menn gera.

Þar af leiðandi hefur spunagreind enga dómgreind: hún metur hvorki rökvísi, siðferðileg gildi né sannleiksgildi upplýsinga. Þetta getur leitt til svokallaðra „ofsjóna“ (hallucinations), þar sem tækið býr til rangar „staðreyndir“, skáldaðar tilvísanir eða upplýsingar sem virðast sannar, en eru það ekki.

Við getum þó dregið úr þessum áhættuþáttum með eftirfarandi aðferðum:

Skoða alltaf efnið með gagnrýnum augum og sannreyna mikilvægar upplýsingar

Nota skýrar kvaðningar (prompts) og leiðbeiningar sem hjálpa tækinu að skilja tilgang samtalsins

Taka spunagreind sem samstarfsmanni, ekki sem yfirvaldi— hún getur hjálpað til, en á ekki að taka ákvarðanir fyrir okkur

Þetta eru lykilatriði í gervigreindarlæsi, hæfni sem styrkir nemendur, kennara og starfsfólk í að nýta tæknina á ábyrgan og árangursríkan hátt.

Copilot: Gervigreind sem þú hefur þegar aðgang að

Starfsfólk og nemendur við Háskóla Íslands hafa nú aðgang að öflugu gervigreindartóli frá Microsoft – sem kallast Copilot. Þetta er spunagreindartól sem er samþætt í þau forrit og kerfi sem margir nota daglega, eins og Word, Excel, PowerPoint og sjálft Windows-stýrikerfið.

Til að byrja að nota tólið skráir þú þig inn í Microsoft 365 með HÍ-notendanafni og lykilorði. Ef þú notar vafrann Edge geturðu líka prófað Copilot í Bing með því að fara á bing.com og skrá þig inn.

FeedbackFruits: Gervigreind innbyggð í Canvas

Kennarar og nemendur við Háskóla Íslands hafa aðgang að fjölbreyttum gervigreindartólum innan FeedbackFruits, sem er samþætt Canvas-umhverfi skólans. Þessi tól eru hönnuð til að styðja við jafningjamat, sjálfsmat, skrif, endurgjöf og þátttöku í umræðum.

Gervigreindin í FeedbackFruits virkar ekki sjálfstætt heldur sem hluti af þeim verkefnum og verkferlum sem kennarar setja upp – til dæmis í jafningjamati eða ritgerðaskilum. Hvert tól byggir á því að greina innsýn eða veita aðstoð innan ramma þess sem þú hefur þegar sett upp fyrir nemendur.

Hér eru sex gervigreindartól sem standa nemendum og kennurum til boða innan FeedbackFruits (staðan vorið 2025 – en fleiri tól bætast reglulega við):

• Grading Assistant – aðstoðar við að gefa einkunnir eða meta verkefni út frá fyrirfram skilgreindum matsviðmiðum.

• Engagement Assistant – veitir innsýn í þátttöku nemenda og virkni í verkefnum.

• Writing Coach – hjálpar nemendum að bæta ritun, skipulag og framsetningu texta.

• Feedback Coach – leiðbeinir nemendum um hvernig veita eigi uppbyggilega jafningjaendurgjöf.

• Discussion Coach – styður við rökfærslu og dýpri umræðu í umræðuverkefnum.

• Reflection Coach – hjálpar nemendum að skrifa markvissa jálfsígrundun í tengslum við námsefni eða verkefni.

Hvernig virkar þetta í kennslu?

Til að nemendur geti notað gervigreindartólin þurfa kennarar að virkja þau sérstaklega í hverju verkefni.

Flest verkfæri í FeedbackFruits styðja einhvers konar gervigreind – til dæmis Peer Review, Assignment Review, Interactive Document og Interactive Video. Í flestum tilvikum er hægt að bæta sjálfsmati eða endurgjafarþjálfun við sem hluta af verkefninu. Gervigreind er ekki enn aðgengileg í öllum verkfærum, svo sem Quiz, en von er á frekari þróun á næstu misserum.

🔍 Athugið: Gervigreindartólin virka ekki alltaf vel á íslensku. Ef upp koma vandamál með íslenska útgáfu þeirra er ráðlagt að skipta yfir á ensku. FeedbackFruits tryggir að allar upplýsingar séu geymdar á öruggan hátt og engin takmörk eru á geymslutíma eða stærð gagna.